Mua quyển “Băng” từ một thời gian khá lâu về trước, nhưng mãi đến thời gian gần đây người viết mới quyết định đọc tác phẩm.

“Băng” là một tác phẩm kỳ lạ, và được xem là một trong những tác phẩm tiêu biểu trong dòng văn học trượt dòng (slipstream). Văn học trượt dòng được định nghĩa là những tác phẩm hư cấu trộn lẫn nhiều thể loại như khoa học, kỳ ảo, hay viễn tưởng. Những tác phẩm này không nằm trong những giới hạn bình thường của một tác phẩm văn học.

Tác phẩm "Băng" được xuất bản bởi Tao Đàn

Với bối cảnh hậu tận thế, “Băng” xoay quanh một thế giới đang dần bị bị bao trùm bởi băng giá, với một câu chuyện tưởng chừng như đơn giản: mối tình tay ba tuyệt vọng của ba nhân vật “Tôi”, “em”, và “anh”. Xuyên suốt tác phẩm, câu chuyện có vẻ dễ hiểu với từng phân đoạn tạm coi là khá rõ ràng và liền mạch, người đọc tưởng chừng như có thể hiểu hết tất cả mọi thứ. Nhưng sau khi đọc xong, thật bất ngờ là chúng ta lại có nhiều câu hỏi hơn là câu trả lời, và người viết muốn chia sẻ những câu hỏi, những cảm nhận này với những người đọc khác, hy vọng có ai đó đã đọc tác phẩm này sẽ có thể chia sẻ suy nghĩ (hoặc câu trả lời) về những câu hỏi đó với với người viết.

Câu chuyện của “Băng” diễn ra với rất ít những nhân vật, nhưng có thật là chỉ có chừng đấy nhân vật hay không? Không ai có tên, chỉ đơn thuần là “Tôi”, là “em”, là “anh”. Những nhân vật còn lại có lúc trộn lẫn vào nhau, có lúc lại cách biệt, làm cho người đọc dần cảm thấy mơ màng và khó hiểu.

Nhân vật "em" trong ấn bản kỉ niệm 50 năm (ảnh: internet)

Em, là nhân vật nữ chính qua nhiều thời gian và không gian. Nhưng em có phải là em? Sao em lại yếu đuối và để người khác áp đặt dù là ở đâu, dù là lúc nào? Sao em lại quyết tâm từ bỏ những đau khổ này để lại đi vào đau khổ khác? Sao em chịu đựng? Sao em lại bạc phận như vậy? Em đã chết, em có từng tồn tại, hay em chỉ sống trong Tôi? Sao trong lúc Băng đang chiếm đoạt thế giới, em chỉ mải miết đi tìm một sự tự do mông lung?

Anh là ai? Sao anh lại gắn bó với súng, với gươm, với giết chóc, với bạo lực? Sao anh ở đâu thì sẽ có chiến tranh và hoang tàn ở đó? Sao anh lúc nào cũng hành hạ người phụ nữ của mình? Anh là họa sĩ, anh là chiến binh, hay anh là thống đốc? Tôi ngưỡng mộ anh hay tôi căm ghét anh? Sao tôi lại thấy mình ở trong anh? Sao khi nhân loại bị diệt vong, anh chỉ thấy có sức mạnh và quyền lực?

Còn Tôi là ai? Tôi lúc thì mạnh mẽ lúc thì vô dụng? Tôi có yêu em hay tôi chỉ muốn cảm giác theo đuổi? Tôi là bạn anh, là đồng chí, hay chỉ là những người lợi dụng lẫn nhau? Tôi đi tìm em cho bằng được chỉ để thấy em đau khổ và rồi lại rời bỏ em? Tôi thương em? Tôi yêu em? Tôi thương hại em? Hay đơn thuần tôi chỉ muốn thỏa mãn cái suy nghĩ Tôi muốn bảo vệ em của mình? Tôi có phải là em? Tôi có phải là anh? Hay em và anh đều là Tôi?

Và câu chuyện đã diễn ra ở đâu? Nước Anh của Anna Kavan chăng? Hay là nước Pháp với những tòa pháo đài cũ kỹ và trong lời nói của ông cha? Hay là nước Tây Ban Nha nổi tiếng trong việc khám phá thế giới mới? Một đất nước lạnh giá nào đó ở Bắc Âu hay một miền cận nhiệt đới ở Châu Á với nội chiến du kích như Miến Điện? Thế giới này là thế giới nào mà nóng lạnh lẫn lộn đảo điên như vậy?

Và anh, em, và Tôi đã diễn ra lúc nào? Thời của các chiến binh còn cầm gươm cưỡi ngựa và con người còn tin vào tế thần? Thời thế chiến thứ nhất? Hay thế chiến thứ hai khi đế chế độc tài lên ngôi, lúc mà nước Đức tóc vàng mắt xanh thống trị với những bộ đồ oai nghi màu đen? Hay là chiến tranh lạnh nơi mà các cường quốc hạt nhân đối đầu với nhau bằng cả chiến tranh lẫn gián điệp? Hay là ngày phán xét trong kinh thánh? Hay là một thời gian nào đó trước thời kỳ băng hà khủng khiếp quét sạch sự sống trên thế giới?

Băng từ đâu đến? Băng mạnh mẽ và lan rộng nhưng đó có phải chỉ đơn thuần là băng? Hay băng là cái chết mà con người không tránh khỏi? Băng có thể là suy nghĩ, là nỗi sợ hãi, hay là sự trầm cảm dần giết chết cơ thể của đất mẹ, hay của bất kỳ ai? Là nỗi sợ chiến tranh và giết chóc đang lang rộng và không ai có thể ngăn chặn được? Hay băng chỉ đơn giản là sự trả giá cho những hành động và sự tàn độc của con người?

Tác phẩm khá ngắn, chỉ hơn 200 trang, nhưng bạn chỉ có thể đọc thật chậm bởi những cảm giác hơi mơ màng bối rối bủa vây, như thể trước mắt bị phủ một màng sương mờ vậy. Có người chia sẻ rằng “Băng” nếu đọc không hợp sẽ cảm thấy hơi buồn ngủ, nhưng người viết cảm thấy không thể buồn ngủ nổi, vì khi bước chân vào thế giới của “Băng”, bạn sẽ không thể làm gì khác ngoại trừ chậm rãi đi theo dẫn dắt của tác giả. Có đôi lúc bạn bỗng dưng “lạc lối”, không biết mình đang đọc tới đâu, hay mình đang ở đâu trong câu chuyện này. Như người viết, có lúc cảm thấy mình đi lạc sang thế giới “Ánh sáng trắng” của Jon Fosse, lại có lúc tưởng mình đang trong thế giới “Vụ án” của Franz Kafka. Nhưng rồi chợt nhận ra rằng không, đây là thế giới “Băng” của Anna Kavan.

Tác giả Anna Kavan (Ảnh: internet)

Cuối cùng, trước khi kết thúc bài viết này, người viết muốn chia sẻ thêm vài dòng về tác giả Anna Kavan. Khi đọc phần giới thiệu về cuộc đời đã từng bị suy nhược thần kinh, nhiều lần trải qua các đợt bệnh tâm thần và nghiện ma túy kinh niên, người viết đã rất tò mò rằng những vấn đề này sẽ được phản ánh như thế nào trong văn chương của bà. Và sau khi đọc "Băng", có lẽ người viết đã gần như hiểu được điều đó. Cảm giác lúc đọc “Băng” thật sự khó diễn tả thành lời, đó như là cả một thế giới cuồn cuộn gào thét trong đầu óc của tác giả, và viết ra là cách duy nhất để bà giải phóng những sự náo động đinh tai nhức óc đó trong đầu óc của mình.

Quyển sách được xuất bản vào cuối những năm 60, cách đây hơn nửa thế kỷ, và tác giả Anna Kavan đã gần như dự đoán được mùa đông hạt nhân tương lai, một thế giới khắc nghiệt mà con người phải đối mặt với thảm họa sinh thái do các tội ác chính trị và khoa học gây ra. Và bà cũng đã thành công xây dựng một câu chuyện với những vấn đề bất ổn đã trường tồn qua bao nhiêu thời đại.

“Băng” là một tác phẩm khó đọc, nhưng chắc chắn là một trải nghiệm đọc đáng giá.

Tag: đợc sách giới thiệu sách review sách đọc sách cùng bạn băng anna kavan