Văn học Việt Nam đương đại có nhiều tác giả viết về miền Tây, nhưng khi nhắc đến vùng đất sông nước này, người đọc thường nhớ ngay đến Nguyễn Ngọc Tư. Chị không chỉ viết về miền Tây như một phông nền, mà còn biến nó thành một nhân vật sống động, nơi từng bãi bồi, cánh đồng, tiếng đàn, món ăn đều góp phần tạo nên tâm hồn con người. Nhà nghiên cứu văn học Nguyễn Thị Minh Thái từng nhận xét: “Nguyễn Ngọc Tư đã biến miền Tây từ một vùng địa lý trở thành một không gian văn hóa trong văn chương.”

Những tác phẩm của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư - Ảnh minh họa: Internet

Qua những tác phẩm nổi bật như Cánh đồng bất tận, Khói trời lộng lẫy, Nguyễn Ngọc Tư khắc họa một miền Tây vừa hoang dại vừa hiền lành, vừa phóng khoáng vừa chất chứa bi kịch. Bức tranh ấy giàu chất văn hóa, từ đờn ca tài tử, ẩm thực đến ngôn ngữ đặc trưng.

Âm Nhạc Miền Tây: Tiếng Đờn Ru Đời

Đờn ca tài tử là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại hiện diện trong văn chương Nguyễn Ngọc Tư như một dòng chảy âm thầm, mang theo cả niềm vui lẫn nỗi buồn. Trong Khói trời lộng lẫy, tiếng đàn vọng cổ ngân lên trong buổi chiều chạng vạng, “như tiếng thở dài của đất đai, sông rạch.” Âm nhạc trở thành nơi trú ngụ tinh thần cho nhân vật, xoa dịu những nỗi nhọc nhằn của mưu sinh.

Nhà phê bình Văn Giá từng viết: “Văn Nguyễn Ngọc Tư có âm hưởng như một bản đờn kìm rót xuống sông trăng chậm, buồn, day dứt.” Quả thật, tiếng đàn trong tác phẩm của chị không chỉ là yếu tố nghệ thuật, mà còn là biểu tượng của niềm khát khao được sẻ chia, được thấu hiểu.

Ẩm Thực – Hơi Ấm Từ Gian Bếp Quê

Nguyễn Ngọc Tư miêu tả món ăn miền Tây bằng tất cả sự trân trọng. Trong Cánh đồng bất tận, hình ảnh bữa cơm có nồi mắm kho bốc khói trở thành điểm neo cảm xúc. Dù cuộc sống gia đình rạn vỡ, người cha vẫn nấu ăn cho các con, để bữa cơm trở thành khoảnh khắc hàn gắn. Đọc đoạn này, người ta cảm nhận được cái ấm áp của khói bếp, cái chan chứa tình cảm của người nấu, chứ không chỉ hương vị món ăn.

Bữa trưa của cha con trong tác phẩm "Cánh đồng bất tận" được chuyển tải thành phim - Ảnh minh họa: Internet

Ẩm thực trong văn Nguyễn Ngọc Tư là cách tác giả kể chuyện về đất đai và con người. Cá linh, bông điên điển, mắm cá sặc… đều là sản vật của đồng bằng. Khi đưa chúng vào trang viết, chị khiến người đọc như ngửi thấy mùi phù sa, cảm nhận được sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên.

Ngôn Ngữ – Hồn Cốt Của Miền Tây

Điều làm nên sự độc đáo trong văn Nguyễn Ngọc Tư là ngôn ngữ đậm đặc phương ngữ Nam Bộ. Nhân vật của chị xưng “má”, “tụi nó”, “mầy – tao”, nói năng bộc trực, chân chất. Trong Cánh đồng bất tận, cô bé xưng “tôi” kể chuyện bằng giọng kể tự nhiên, vừa hồn nhiên vừa từng trải: “Tôi biết má bỏ đi là vì buồn. Tôi biết cha chở chúng tôi đi hoài là vì không chịu nổi cái buồn.”

Ảnh minh họa: Internet

Cách dùng từ này tạo cảm giác gần gũi, khiến người đọc như nghe một người bạn kể chuyện. Ngôn ngữ giản dị nhưng chứa nhiều tầng cảm xúc: có khi hài hước (“tụi nó ăn như đỉa đói”), có khi chua chát (“đời nó coi bộ ngắn như cây nhang tàn”).

Con Người Miền Tây – Gian Khổ Nhưng Không Mất Niềm Tin

Miền Tây trong văn Nguyễn Ngọc Tư không chỉ có cảnh đẹp mà còn có phận người lênh đênh. Cánh đồng bất tận là câu chuyện về một gia đình lưu lạc, chứa đầy nỗi đau bị phản bội, bị hắt hủi. Nhưng bên trong bi kịch ấy vẫn le lói hy vọng: cô bé kể chuyện vẫn khao khát yêu thương, người cha dù giận đời vẫn tìm cách bảo vệ con.

Ảnh minh họa: Internet

Trong Khói trời lộng lẫy, nhân vật đối mặt với biến động lịch sử, với mất mát của cải, người thân, nhưng họ không tuyệt vọng. Họ tìm đến tiếng đàn, bữa cơm, câu chuyện làng xóm để nuôi giữ niềm tin. Đây chính là tinh thần miền Tây: chịu thương chịu khó, lạc quan, và gắn bó với đất đai như máu thịt.

Giữ Hồn Miền Tây Trong Nhịp Sống Mới

Nguyễn Ngọc Tư không vẽ miền Tây bằng những gam màu rực rỡ, mà bằng sắc thái dung dị, gần gũi. Chị để người đọc “ngửi” được mùi bùn non, “nghe” tiếng đàn, “nếm” vị mắm kho, “thấy” ánh nắng đổ trên cánh đồng lúa chín. Tất cả tạo nên một không gian văn hóa sống động, nơi miền Tây không chỉ là bối cảnh mà là một nhân vật có hồn. Chính nhờ sự chân thành ấy, tác phẩm của chị chạm đến trái tim hàng triệu độc giả, khiến miền Tây không chỉ là ký ức của người con xứ sở, mà còn là nỗi nhớ của cả những ai chưa từng đặt chân đến.

Ngày nay, trước làn sóng đô thị hóa và sự thay đổi của đời sống hiện đại, miền Tây đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc gìn giữ bản sắc văn hóa. Đờn ca tài tử vẫn có sân khấu, nhưng người trẻ theo nghề không nhiều; nhiều món ăn dân dã đang bị “biến tấu” để hợp thị hiếu thành thị; phương ngữ Nam Bộ dần nhạt trong đời sống thường nhật. Đọc văn Nguyễn Ngọc Tư hôm nay, ta không chỉ thưởng thức một bức tranh đẹp mà còn tự hỏi: làm sao để tiếng đàn vọng cổ không tắt, để bữa cơm mắm kho còn nguyên hương khói, để những lời ăn tiếng nói vẫn giữ được nét hồn hậu vốn có? Có lẽ, mỗi chúng ta dù là người miền Tây hay khách lạ đều có một phần trách nhiệm gìn giữ không gian văn hóa này, để nó tiếp tục là “cánh đồng bất tận” trong ký ức của mai sau.

Tag: Nguyễn Ngọc Tư