Ngày Quốc tế Chim di cư (World Migratory Bird Day) được khởi xướng từ năm 2006 bởi Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) và Công ước về Bảo tồn các loài chim di cư (CMS); được tổ chức vào ngày thứ Bảy thứ hai của tháng 5 và tháng 10 hàng năm, nhằm nâng cao nhận thức về sự kỳ diệu của hành trình di cư chim và kêu gọi bảo vệ môi trường sống của chúng.

Chủ đề của năm 2025, “Bảo vệ các điểm dừng chân”, nhấn mạnh vai trò của các khu vực đất ngập nước, rừng ngập mặn, và bãi bồi – những “trạm nghỉ” thiết yếu trên hành trình dài hàng ngàn cây số của chim di cư.

Ở Việt Nam, ngày này được các tổ chức như Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV), Vườn quốc gia Tràm Chim, và Khu dự trữ sinh quyển Cần Giờ hưởng ứng nhiệt tình. Các sự kiện như quan sát chim, hội thảo bảo tồn, và chiến dịch làm sạch môi trường được tổ chức để kết nối cộng đồng với thiên nhiên. Đây không chỉ là dịp để tôn vinh những đôi cánh kiên cường mà còn là lời nhắc nhở về trách nhiệm của chúng ta trong việc bảo vệ ngôi nhà chung của Trái Đất.

Hành trình kỳ diệu của những đôi cánh

Hãy tưởng tượng một chú chim chích bé nhỏ, nặng chưa đầy 20 gram, có thể bay liên tục ba ngày ba đêm, vượt qua hơn 4.000 km từ những cánh rừng lạnh giá ở Siberia đến vùng đất ngập nước ấm áp ở đồng bằng sông Cửu Long. Hay một đàn sếu đầu đỏ, với đôi cánh vươn dài, lướt qua bầu trời đồng bằng sông Hồng, tìm nơi nghỉ ngơi trước khi tiếp tục hành trình đến Đông Nam Á. Những loài như cò thìa, chim đầu rìu, hay mòng biển đuôi đen không chỉ là biểu tượng của sự kiên cường mà còn là cầu nối giữa các hệ sinh thái trên toàn cầu.

Ảnh minh họa: Internet

Theo BirdLife International, Việt Nam nằm trên tuyến đường bay Đông Á - Úc (East Asian - Australasian Flyway), một trong những hành lang di cư quan trọng nhất thế giới, nơi hàng triệu con chim di cư đi qua mỗi năm. Các khu vực như Vườn quốc gia Tràm Chim (Đồng Tháp), Khu dự trữ sinh quyển Cần Giờ (TP.HCM), Vườn quốc gia Xuân Thủy (Nam Định), và vùng đất ngập nước Bàu Sấu (Cát Tiên) là những “trạm dừng chân” không thể thiếu. Tại đây, chim nghỉ ngơi, kiếm ăn, và lấy sức để tiếp tục chuyến đi.

Ảnh minh họa: Internet

Ví dụ, Vườn quốc gia Tràm Chim, được công nhận là khu Ramsar (khu đất ngập nước có tầm quan trọng quốc tế), là nơi trú ngụ của hơn 200 loài chim, trong đó có sếu đầu đỏ – một trong những loài chim quý hiếm nhất Đông Nam Á. Mỗi mùa di cư, Tràm Chim trở thành “khách sạn 5 sao” cho hàng ngàn chú chim, với những cánh đồng cỏ năng, rừng tràm, và mặt nước lấp lánh. Tương tự, vùng rừng ngập mặn Cần Giờ không chỉ là điểm dừng chân mà còn là “nhà ăn” dồi dào với các loài cá, tôm – nguồn thức ăn quan trọng cho cò, diệc, và các loài chim nước.

Thách thức trên bầu trời

Tuy nhiên, hành trình của những đôi cánh ấy đang đối mặt với vô vàn hiểm nguy. Ở Việt Nam, tình hình cũng không kém phần đáng lo ngại có thể kể đến như:

• Mất môi trường sống: Đất ngập nước, bãi bồi, và rừng ngập mặn bị thu hẹp do đô thị hóa, nuôi trồng thủy sản, và khai thác tài nguyên. Ví dụ, nhiều vùng đất ngập nước ở đồng bằng sông Cửu Long đã bị chuyển đổi thành ao tôm hoặc đất nông nghiệp.
• Ô nhiễm môi trường: Rác thải nhựa, hóa chất nông nghiệp, và nước thải công nghiệp làm ô nhiễm sông hồ, đe dọa nguồn thức ăn của chim. Một nghiên cứu của ENV chỉ ra rằng nhiều loài chim nước ở Việt Nam có nguy cơ ăn phải nhựa, gây tổn thương hoặc tử vong.
• Ánh sáng đô thị: Những thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, hay Đà Nẵng với ánh đèn rực rỡ vào ban đêm khiến chim di cư mất phương hướng, va vào tòa nhà, hoặc kiệt sức vì lạc lối.
• Biến đổi khí hậu: Nước biển dâng, nhiệt độ tăng, và thời tiết thất thường làm thay đổi thời gian di cư và phá hủy các điểm dừng chân.

Những thách thức này không chỉ đe dọa chim di cư mà còn ảnh hưởng đến hệ sinh thái mà con người phụ thuộc. Chim di cư đóng vai trò quan trọng trong việc thụ phấn, phát tán hạt, và kiểm soát côn trùng. Mất đi những đôi cánh ấy, chúng ta cũng mất đi sự cân bằng của thiên nhiên.

Ảnh minh họa: Internet

Ở Việt Nam, những nỗ lực bảo tồn chim di cư đang thắp lên hy vọng. Vườn quốc gia Tràm Chim không chỉ bảo vệ sếu đầu đỏ mà còn triển khai các chương trình giáo dục cộng đồng, khuyến khích người dân tham gia bảo vệ đất ngập nước. Tại Cần Giờ, các dự án trồng rừng ngập mặn đã giúp phục hồi môi trường sống cho hàng ngàn loài chim. Ở miền Bắc, Vườn quốc gia Xuân Thủy tổ chức các tour quan sát chim, đưa du khách đến gần hơn với thiên nhiên và truyền cảm hứng về bảo tồn.

Hành động nhỏ, ý nghĩa lớn: Bạn có thể làm gì?

Ngày Quốc tế Chim di cư không chỉ là dịp để ngắm nhìn những chú chim trên bầu trời, mà còn là lời kêu gọi hành động. Dưới đây là những việc bạn có thể làm để góp phần bảo vệ chim di cư và môi trường sống của chúng:

• Dọn rác ven sông, hồ, và bãi biển: Một túi rác nhựa bạn nhặt có thể cứu một chú chim khỏi nguy cơ ngộ độc. Hãy tham gia hoặc tổ chức các buổi dọn rác cuối tuần cùng bạn bè.
• Trồng cây bản địa: Các loài cây như tràm, đước, hoặc sú vẹt không chỉ cung cấp nơi trú ẩn mà còn thu hút côn trùng – nguồn thức ăn cho chim. Một chậu cây nhỏ ở ban công cũng có thể là “trạm nghỉ” cho chim đô thị.
• Tắt các đèn không cần thiết vào ban đêm: Trong mùa di cư (tháng 9 - 11 và tháng 3 - 5), hãy giảm ánh sáng ngoài trời để giúp chim định hướng. Tham gia chiến dịch “Tắt đèn vì chim di cư” nếu bạn sống ở thành phố.
• Học cách quan sát chim: Tải các ứng dụng như eBird hoặc tham gia các nhóm quan sát chim ở Việt Nam để nhận biết các loài chim di cư. Đây là cách tuyệt vời để kết nối với thiên nhiên.
• Lan tỏa câu chuyện: Chia sẻ về chim di cư trên mạng xã hội, kể lại câu chuyện này cho gia đình, hoặc tham gia các sự kiện bảo tồn của ENV, WWF Việt Nam, hoặc các khu bảo tồn gần bạn.

Nếu bạn ở gần các khu bảo tồn, hãy thử ghé thăm:

• Vườn quốc gia Tràm Chim (Đồng Tháp): Nơi lý tưởng để ngắm sếu đầu đỏ và tìm hiểu về đất ngập nước.
• Khu dự trữ sinh quyển Cần Giờ (TP.HCM): Thiên đường của rừng ngập mặn và các loài chim nước.
• Vườn quốc gia Xuân Thủy (Nam Định): Điểm đến tuyệt vời để quan sát cò thìa và mòng biển.
• Khu bảo tồn thiên nhiên Lung Ngọc Hoàng (Hậu Giang): Một viên ngọc ẩn của đồng bằng sông Cửu Long với đa dạng loài chim.

Hãy dành một chút thời gian để ngước nhìn bầu trời, dù bạn đang ở Hà Nội, Sài Gòn, Huế, hay một ngôi làng nhỏ bên dòng sông. Có thể bạn sẽ thấy một đàn chim đang lướt qua, mang theo câu chuyện của những chuyến đi dài vượt đại dương và núi rừng. Nếu không thấy, hãy tưởng tượng về hành trình của chúng – những đôi cánh nhỏ bé nhưng đầy nghị lực, kết nối Việt Nam với những miền đất xa xôi.

Hãy tự hỏi: Bạn có thể làm gì để bầu trời ấy mãi rực rỡ? Một cái cây bạn trồng, một túi rác bạn nhặt, một câu chuyện bạn kể lại – tất cả đều là cách bạn trở thành một phần của hành trình ấy. Như một nhà bảo tồn Việt Nam từng nói: “Chim di cư không thuộc về một quốc gia nào, nhưng chúng cần một Việt Nam xanh để dừng chân.” Ngày Quốc tế Chim di cư không chỉ là ngày của những chú chim, mà còn là ngày của chúng ta – những người đang cùng nhau giữ gìn ngôi nhà chung của Trái Đất, hãy làm những hành động thiết thực để bảo vệ chúng!

Tag: