"Giải phẫu" một tuyệt phẩm thao túng

Sự thành công của những kẻ lừa đảo tình cảm không nằm ở sự giúp đỡ của công nghệ hiện đại, mà ở "kỹ thuật xã hội" (social engineering) - tức là thao túng hành vi và cảm xúc con người để đạt mục đích lừa đảo. Đây có thể xem là nghệ thuật khai thác lỗ hổng, thao túng tâm lý con người. Kẻ lừa đảo không cần là một lập trình viên hay hacker, chúng chỉ cần là những diễn viên tâm lý xuất sắc.

Những dòng tin nhắn yêu thương là "vũ khí" lợi hại nhất của những kẻ lừa tình online - Ảnh: Internet

Một kịch bản "nuôi dưỡng" nạn nhân luôn bắt đầu bằng việc tạo ra một hồ sơ lý lịch giả mạo hoàn hảo, đúng chuẩn "trai tài" hoặc "gái sắc": thường là quân nhân, bác sĩ, kỹ sư nước ngoài, với hình ảnh đánh cắp có ngoại hình cuốn hút. Chúng chủ động "săn mồi" trên các ứng dụng hẹn hò, mạng xã hội, nhắm vào những người có dấu hiệu cô đơn, mới ly hôn, hoặc góa bụa.

Đây là giai đoạn kéo dài và quan trọng nhất. Kẻ lừa đảo dành ra hàng ngày, hàng tuần, thậm chí hàng tháng để nhắn tin, chia sẻ để tạo lòng tin. Sau đó, chúng tạo ra một câu chuyện đời bi thảm để khơi gợi lòng trắc ẩn. Chúng bày tỏ tình cảm một cách mãnh liệt, khiến nạn nhân chìm đắm trong ảo tưởng về một tình yêu định mệnh.

Khi lòng tin của nạn nhân đã chín muồi, "cơ hội" cho chúng sẽ xuất hiện. Kẻ lừa đảo bất ngờ thông báo gửi một bưu kiện giá trị nhưng bị "kẹt" ở hải quan; hoặc chúng gặp tai nạn khẩn cấp; hay dụ dỗ nạn nhân tham gia đầu tư tài chính "chung" để xây dựng tương lai cùng nhau. 

Khi đã sa vào lưới tình, không chỉ mất tiền, nạn nhân còn có nguy cơ mất đi "hình ảnh" của bản thân - Ảnh: Internet  

Đây chính là lúc cái bẫy sập xuống. Nạn nhân bắt đầu chuyển tiền, ban đầu là những khoản nhỏ để "giúp" người yêu. Sau đó, viện nhiều lý do khác nhau, kẻ lừa đảo liên tục yêu cầu nạn nhân đóng thêm "thuế", "phí chống rửa tiền", "phí xác minh"... cho đến khi tài khoản của họ cạn kiệt. Một số khác bị dụ dỗ gửi video nhạy cảm và lập tức bị dùng để tống tiền. Khi nạn nhân hết tiền, hoặc bắt đầu nghi ngờ và đòi gặp mặt, kẻ lừa đảo lập tức cắt mọi liên lạc, khóa tài khoản, và biến mất.

Từ "kẻ săn mồi" đơn độc đến tổ chức lừa đảo xuyên quốc gia

Lừa đảo tình cảm là hành vi vô cùng tinh vi, với nhiều quy mô hoạt động khác nhau. Ở quy mô nhỏ nhất, đó là một "kẻ săn mồi" đơn độc. Những cá nhân này tự mình xây dựng hồ sơ lý lịch "hào nhoáng", tiếp cận và "nuôi dưỡng" một hoặc cao tay hơn thì đồng thời "nuôi dưỡng" vài ba nạn nhân cùng lúc. Mọi kịch bản đều do một người thực hiện. Chúng cực kỳ nguy hiểm vì khả năng thao túng tâm lý 1:1 rất tinh vi.

Khi lý trí không còn, những lời nói yêu thương giản đơn cũng đủ để nạn nhân trao đi nhiều thứ cho người mình yêu - Ảnh: Internet

Khi số tiền lừa lọc được nhân lên gấp rất nhiều lần, quy mô cá nhân nhanh chóng phát triển thành tội phạm có tổ chức. Giờ đây, chúng ta đang đối mặt với những "nhà máy" lừa đảo thực sự, nơi tội phạm được tổ chức thành các nhóm, hoạt động theo kịch bản có sẵn và xem "lừa đảo tình cảm" chỉ là một "mô-đun kinh doanh".

Vụ án triệt phá đường dây lừa đảo hơn 300 tỷ đồng tại Campuchia, do "Bà trùm" (sinh năm 2003) người Việt điều hành, nhắm vào hàng nghìn người Việt, đã phơi bày sự thật này. Các tổ chức tội phạm hoạt động tập trung, sử dụng nhân viên được đào tạo để đồng loạt tấn công hàng ngàn nạn nhân bằng nhiều thủ đoạn khác nhau, trong đó có lừa đảo tình cảm. 

3 người liên quan đến vụ lừa đảo qua mạng hơn 300 tỉ đồng ở Campuchia, với nhiều hình thức lừa đảo khác nhau, trong đó có lừa đảo tình cảm - Ảnh: Công an tỉnh Lai Châu

Quy mô công nghiệp này đã gây ra thiệt hại tài chính đáng báo động trên toàn cầu, đặc biệt nhắm vào lừa đảo tình cảm.

Trên thế giới: Theo thống kê từ Ủy ban Thương mại Liên bang Hoa Kỳ (FTC), chỉ riêng trong năm 2023, nạn nhân tại Mỹ đã báo cáo thiệt hại 1,14 tỷ USD vì lừa đảo tình cảm. Đây là con số cao nhất so với bất kỳ hình thức lừa đảo nào khác được báo cáo cho FTC.

Tại Việt Nam: Mặc dù chưa có thống kê bóc tách riêng cho lừa đảo tình cảm, Hiệp hội An ninh mạng quốc gia (NCA) ước tính, tổng thiệt hại do lừa đảo trực tuyến nói chung tại Việt Nam trong năm 2024 lên tới 18.900 tỷ đồng. Trong đó, lừa đảo tình cảm là một trong những hình thức phổ biến và gây thiệt hại nặng nề nhất.

Đáng lo ngại, theo ông Joriji Abraham - Giám đốc Liên minh Chống lừa đảo toàn cầu thì "có đến 66% nạn nhân chọn cách im lặng, không trình báo" vì xấu hổ hoặc mặc cảm, khiến con số thiệt hại thực tế còn lớn hơn rất nhiều.

Vén màn kịch bản: Những "cờ đỏ" (red flags) báo hiệu bẫy tình

Lừa đảo tình cảm đánh vào "trái tim nóng", vì vậy vũ khí duy nhất để tự vệ là một "cái đầu lạnh". Trong thế giới hẹn hò trực tuyến, những kẻ lừa đảo thường hành động theo một kịch bản tinh vi, bắt đầu bằng việc đẩy nhanh tiến độ mối quan hệ như "tên lửa". Nạn nhân có thể bất ngờ khi nghe đối phương nói "yêu bạn" chỉ sau vài ngày hoặc vài tuần trò chuyện, một lời thú nhận mãnh liệt đến phi lý trước cả khi hai người kịp gặp mặt.

Giữ được "cái đầu lạnh" trong tình yêu, đặc biệt là các mối quan hệ yêu đương trực tuyến là câu chuyện không đơn giản - Ảnh: Internet

Để hợp lý hóa cho việc không thể gặp gỡ, những kẻ này thường xây dựng một hồ sơ lý lịch hoàn hảo đến khó tin. Họ tự nhận là bác sĩ, quân nhân đang đóng quân ở vùng chiến sự, hoặc kỹ sư dầu khí làm việc tại các giàn khoan xa xôi. Đây là những vỏ bọc lý tưởng, tạo ra lý do "bất khả thi" cho việc gặp mặt trực tiếp. Mọi nỗ lực sắp xếp một cuộc hẹn hoặc gọi video đều sẽ bị hủy bỏ vào phút chót với một lý do khẩn cấp.

Trong trường hợp hiếm hoi họ đồng ý một cuộc gọi video, chất lượng thường rất đáng ngờ: cuộc gọi rất ngắn, hình ảnh mờ ảo, ánh sáng tối, hoặc đáng báo động hơn là âm thanh không khớp hoàn toàn với khẩu hình. Đây có thể là dấu hiệu rõ ràng của việc sử dụng công nghệ Deepfake hoặc một video được phát lại. Song song đó, họ sẽ nhanh chóng yêu cầu nạn nhân chuyển cuộc trò chuyện từ ứng dụng hẹn hò sang các nền tảng riêng tư hơn như WhatsApp, Telegram hay Zalo để dễ thao túng.

Cảnh báo quan trọng nhất, "cờ đỏ" tối hậu, chính là bất kỳ yêu cầu nào liên quan đến tiền bạc. Đây là dấu hiệu cho thấy cái bẫy đã sập xuống. Dù là lời đề nghị vay mượn, xin hỗ trợ "khẩn cấp", yêu cầu đóng phí để "nhận bưu kiện", hay rủ rê đầu tư chung, tất cả đều là lừa đảo. Ngoài ra, một hình thức nguy hiểm khác là yêu cầu về hình ảnh hoặc video nhạy cảm. Nạn nhân tuyệt đối không được gửi bất cứ thứ gì, bởi những thông tin này sẽ ngay lập tức bị dùng để tống tiền, ngay cả khi nạn nhân chưa mất một đồng nào.

Vắc-xin cho trái tim: Xây dựng "hệ miễn dịch" chống lừa đảo

Để bảo vệ bản thân và tài sản, điều quan trọng nhất là phải luôn giữ vững một "hệ miễn dịch" lý trí khi bước vào các mối quan hệ trực tuyến.

Hãy tuân thủ các nguyên tắc để bảo vệ chính bản thân mình khỏi các vụ lừa đảo tình cảm - Ảnh: Internet

Nguyên tắc tự vệ đầu tiên là dừng lại (STOP). Khi một mối quan hệ tiến triển quá nhanh, hoặc ngay khi nhận được bất kỳ yêu cầu nào liên quan đến tiền bạc, hãy dừng lại ngay lập tức. Phải nhận thức rõ ràng cảm xúc mãnh liệt, sự vội vã chính là công cụ hàng đầu của kẻ lừa đảo.

Tiếp theo, hãy kiểm tra (CHECK) mọi thông tin. Một thao tác đơn giản là sử dụng Google Images để tìm kiếm ngược ảnh đại diện của họ; bạn có thể sẽ phát hiện ảnh này bị đánh cắp từ hồ sơ của người khác. Đồng thời, hãy thử tìm kiếm tên, nghề nghiệp của đối phương kèm theo từ khóa "scam" (lừa đảo) để xem có cảnh báo nào không. Hơn hết, hãy kiểm tra chính kịch bản họ đưa ra, bởi những câu chuyện về "bưu kiện bị kẹt ở hải quan" hay "tai nạn cần tiền gấp" đều là những kịch bản lừa đảo kinh điển.

Cuối cùng, hãy bảo vệ (PROTECT) bản thân. Nguyên tắc vàng là không bao giờ gửi tiền, mã thẻ quà tặng, hay thông tin tài khoản ngân hàng cho người bạn chưa từng gặp mặt trực tiếp, bất kể lý do họ đưa ra bi thảm đến mức nào. Việc bảo vệ cũng bao gồm không chia sẻ quá nhiều thông tin định danh hoặc các hình ảnh, video riêng tư, bởi tội phạm công nghệ cao (tội phạm 4.0) chỉ cần ảnh công khai trên Facebook của bạn để tạo video Deepfake tống tiền. Và một lá chắn quan trọng khác: hãy tin vào gia đình. Chia sẻ câu chuyện với một người bạn hoặc thành viên gia đình mà bạn tin tưởng; một góc nhìn từ bên ngoài, không bị cảm xúc chi phối, có thể nhận ra cái bẫy ngay lập tức.

Trong kỷ nguyên số, "bẫy tình" là một cuộc săn mồi tàn nhẫn, được ngụy trang bằng những lời hứa hẹn ngọt ngào và vỏ bọc "trai tài, gái sắc" đầy hào nhoáng. Tình yêu đích thực không bao giờ được xây dựng bằng những kịch bản hư cấu và càng không bao giờ đòi hỏi bạn phải trả giá bằng tiền bạc khi chưa biết danh tính rõ ràng của đối phương. Hãy luôn là một người có "cái đầu lạnh" để bảo vệ "trái tim nóng" của chính bản thân mình. Đừng để khát khao kết nối làm mờ lý trí, bởi cái giá phải trả cho sự cả tin không chỉ là tài sản, mà còn là sự tan vỡ của niềm tin.

Tag: Thủ đoạn thời 4.0 Lừa đảo Online Lừa đảo tình cảm yêu qua mạng